Καλάβρυτα, πριν από 73 χρόνια…

Φέτος συμπληρώνονται 73 χρόνια από το Καλαβρυτινό Ολοκαύτωμα, που πραγματοποιήθηκε τη 13η Δεκεμβρίου 1943, αφήνοντας ανεξίτηλα σημάδια στη ζωή των Καλαβρυτινών και καταλαμβάνοντας ένα ξεχωριστό τμήμα στις δέλτους της νεότερης ελληνικής ιστορίας.

Το ανείπωτο αυτό δράμα, την ομαδική εκτέλεση του άρρενος πληθυσμού των Καλαβρύτων από τα γερμανικά στρατεύματα κατοχής, θυμίζουν ο λευκός σταυρός και η πετρωμένη Καλαβρυτινή Μάνα στον Τόπο της Εκτέλεσης, αλλά και το Δημοτικό Μουσείο Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος.

Το εν λόγω μουσείο στεγάζεται στο κτίριο του παλαιού δημοτικού σχολείου, που έχει χαρακτηριστεί ιστορικό διατηρητέο μνημείο, καθώς σε αυτό οι κάτοικοι των Καλαβρύτων γνώρισαν και υπέστησαν τη βαναυσότητα της ναζιστικής θηριωδίας. Το τότε δημοτικό σχολείο υπήρξε ο χώρος όπου αρχικά συγκεντρώθηκαν οι οικογένειες και ακολούθως έλαβαν χώρα ο απάνθρωπος διαχωρισμός και ο οδυνηρός αποχωρισμός των μελών τους, ο φρικτός εγκλεισμός των γυναικόπαιδων και ο βίαιος απεγκλωβισμός τους.

Προς τιμήν των εκτελεσθέντων και με μοναδικό γνώμονα τη διαιώνιση της ιστορικής μνήμης, την ειρηνική συνύπαρξη και συναδέλφωση των λαών, παραθέτουμε τα ακόλουθα κείμενα-μαρτυρίες ανθρώπων που βίωσαν τα δραματικά γεγονότα (τα κείμενα αυτά, όπως και άλλα, προβάλλονται στο θαυμάσιο διαδικτυακό τόπο του Δημοτικού Μουσείου Καλαβρυτινού Ολοκαυτώματος):

Όπως όλα τα μέρη, έτσι και τα Καλάβρυτα ζουν από το Μάιο του 1941 κάτω από το βραχνά του Άξονα, διατηρώντας υψηλό το φρόνημα και την πεποίθηση για την τελική νίκη.

Βρισκόμαστε στο 1943. Αλύπητα χτυπήματα από Ανατολή και Δύση έχουν φέρει σ’ εξαιρετικά δυσχερή θέση τον άξονα Ρώμης-Βερολίνου-Τόκιο. Ωστόσο, ολόκληρη η Ευρώπη υποφέρει από την εξαγριωμένη εξαιτίας των χτυπημάτων που δέχεται ναζιστική Γερμανία. Αυτή, εκτός από τα εκτεταμένα μέτωπα των πολεμικών επιχειρήσεων, έχει ν’ αντιμετωπίσει και τις εθνικές αντιστάσεις στις κατεχόμενες χώρες και καλείται να διατηρήσει μεγάλες εκτάσεις εχθρικών λαών.

Ο Αδόλφος Χίτλερ και οι συνεργάτες του θέτουν σ’ ενέργεια το «μυστικό τους όπλο», το έσχατο πλεονέκτημα: την οργανωμένη τρομοκρατία με την ανελέητη ανθρωποσφαγή, τη λεηλασία με την πυρπόληση και την εξαφάνιση όλων όσων συνδέονται με την ελευθερία.

Η εφαρμογή του σχεδίου ήταν σχολαστικά μελετημένη και οργανωμένη. Το πρώτο χτύπημα δεν έπρεπε να δοθεί τυχαία, ήταν ανάγκη να δοθεί στην «καρδιά». Έτσι, σ’ όλα τα κράτη χτυπήθηκαν πόλεις που υπήρξαν πρωτοπόροι στον αγώνα για την ελευθερία. Τέτοια πόλη υπήρξαν τα Καλάβρυτα, τα οποία πρωτοστάτησαν στον εθνικοαπελευθερωτικό αγώνα του 1821…

Π. Νικολαΐδης (διασωθείς)

Είναι περίπου 10:30 π.μ. και αρχίζει να σκορπίζεται μαύρος καπνός. Στην πόλη ακούγονται πυροβολισμοί. Τους ρίχνουν για να πάρει φωτιά η σκόνη με την οποία ραντίζουν τα σπίτια για να καίγονται ευκολότερα. Όπου κι αν αγνάντευες, φλόγες και καπνοί. Καπνοί, κρότοι και λεηλασίες. Σπίτια, μαγαζιά, δημόσια καταστήματα, καλύβες κι αχυρώνες, εκκλησίες, περιουσίες, μόχθοι και ιδρώτες χρόνων και χρόνων, μετά τη λεηλασία κατατρώγονται αλύπητα από μια κοκκινόμαυρη απέραντη φωτιά…

Ο πρώτος Γερμανός που με έσυρε πράγματι ξεγελάστηκε. Νόμισε πως ήμουν σκοτωμένος και με φιλοδώρησε με μια κλοτσιά φεύγοντας. Μετά ήλθε και δεύτερος στρατιώτης. Πίστευα πως θα γινόταν το ίδιο και μ’ αυτόν. Με το πρώτο τίναγμα του πρώτου βγήκε από την τσέπη μου το χρυσό μου ρολόι, που του γυάλισε στα μάτια. Το έπιασε δυο-τρεις φορές στα χέρια και συγχρόνως κοίταζε γύρω του και τους άλλους. Φαίνεται πως τους απαγόρευαν να ληστεύουν τους νεκρούς, και φοβόταν μήπως τον δει κανένας αξιωματικός. Το ρολόι τον θάμπωνε στα μάτια και ερωτοτροπούσε μαζί του. Μια το έπαιρνε και μια το άφηνε.

Τελικά, δεν μπόρεσα να κρατήσω άλλο την αναπνοή μου και ανάσανα. Τότε με πυροβόλησε με το πιστόλι του στο λαιμό και έφυγε αμέσως.

Γεώργιος Γεωργαντάς (διασωθείς)

Έχασα τον άντρα μου τον Νίκο και τα τρία μου παλικάρια, τον Αντώνη, τον Γιώργη και τον Χρίστο μου. Κι έμεινα μόνη κι απροστάτευτη με τα πέντε ορφανά μου…

Αντιόπη Χονδρονικόλα

Είχα τέσσερα αδέρφια… Πάω πάνω και βρίσκω τον αδερφό μου τον έναν, τον Νίκο. Το μισό κεφάλι μπροστά, το μισό πίσω να καίγεται… Κάνω παραπέρα και βρίσκω τον Χρήστο. Πεθαμένο κι εκείνον, μ’ όλη την κοιλιά του απέξω. Βρίσκω τον Αλέξη. Ήταν χτυπημένος στην καρδιά κι έβγαζε αίμα. Βρίσκω τον Δημήτρη. Τα χέρια του κομμένα, βόγκαγε. Κάνω παραπέρα και βρίσκω τον πατέρα μου. Ήταν όλο το πρόσωπό του φευγάτο… Φρίκη, θρήνος, δάκρυα…

Τρισεύγενη Φερλελή – Ρεκούτη