Σπέτσες, ο Άγιος Νικόλαος και ο ανιψιός του Μεγάλου Ναπολέοντος

Ξεχωριστή εμπειρία για όσους επισκέπτονται τις Σπέτσες, το κοσμοπολίτικο νησί στην είσοδο του Αργολικού κόλπου, είναι η βόλτα, είτε με τα πόδια είτε με τα γραφικά αμαξάκια, από την ιστορική Ντάπια στο περίφημο Παλαιό Λιμάνι, τη ρομαντικότερη γωνιά του νησιού.

Ένα από τα οικοδομήματα που προσελκύουν το δίχως άλλο την προσοχή των ταξιδιωτών είναι ο μητροπολιτικός ναός του Αγίου Νικολάου, με το εντυπωσιακό βοτσαλωτό προαύλιο, το εξαίρετο καμπαναριό, κατασκευασμένο από τηνιακό μάρμαρο και τηνιακούς τεχνίτες το 1805, και το μνημείο πεσόντων, που πλαισιώνεται από δύο κανόνια των επαναστατικών χρόνων.

Σε χώρο του κτιριακού συγκροτήματος του Αγίου Νικολάου στεγάζεται το Τοπικό Αρχείο Σπετσών, που ιδρύθηκε το 1925 ως Ιστορικό Αρχείο Σπετσών και καλύπτει με το υλικό του την ιστορία του νησιού από το 1786.

Αξίζει να σημειωθεί ότι ο ναός του Αγίου Νικολάου ήταν κατά τους προεπαναστατικούς χρόνους μοναστήρι, και μάλιστα μετόχι της τότε μητρόπολης των Σπετσών, της εκκλησίας της Κοίμησης της Θεοτόκου στο Καστέλι.

Ο Άγιος Νικόλαος έμελλε να διαδραματίσει πρωταγωνιστικό ρόλο στον επαναστατικό αγώνα των Σπετσιωτών το 1821, καθώς εδώ είχαν συγκεντρωθεί, το βράδυ της 2ας Απριλίου, λίγες ημέρες μετά την έναρξη του επαναστατικού αγώνα στο Μοριά, οι πρόκριτοι και οι ιερείς του νησιού, καθώς και πολλοί κάτοικοι.

Οι εξεγερμένοι Πελοποννήσιοι είχαν ήδη απευθύνει αγωνιώδεις εκκλήσεις προς τους προκρίτους και καραβοκύρηδες των Σπετσών και της Ύδρας, υπογραμμίζοντας την ανάγκη άμεσης υποστήριξής τους από τις ισχυρές ναυτικές δυνάμεις των δύο νησιών του Αργοσαρωνικού.

Έτσι, ο πρωτάρχοντας των Σπετσών, ο πρώτος των προκρίτων, ο Χατζηγιάννης Μέξης, είχε μεταβεί κιόλας στην Ύδρα, προκειμένου να συζητήσει με τους προκρίτους του νησιού το ενδεχόμενο κοινής συμμετοχής τους στον επαναστατικό αγώνα που μόλις είχε ξεκινήσει. Οι δύο πλευρές είχαν ξεπεράσει την αρχική διστακτικότητά τους και είχαν συμφωνήσει να εξεγερθούν κατά των Τούρκων, απλώς δεν είχαν ορίσει ακόμη συγκεκριμένη ημέρα έναρξης του επαναστατικού αγώνα στα δύο νησιά.

Ωστόσο, οι εξελίξεις στις Σπέτσες ήταν ραγδαίες: τα ξημερώματα της Κυριακής των Βαΐων, 3ης Απριλίου 1821, οι κάτοικοι του νησιού, εν απουσία του Χατζηγιάννη Μέξη και κατόπιν παροτρύνσεως μελών της Φιλικής Εταιρείας, κατέλαβαν το διοικητήριο και κατέλυσαν την τουρκική εξουσία.

Ύστερα από αυτά τα γεγονότα ο Χατζηγιάννης Μέξης επέστρεψε εσπευσμένα στις Σπέτσες. Στο συμβούλιο των προκρίτων, στο οποίο προήδρευσε ο πρωτάρχοντας του νησιού, αποφασίστηκε ομοφώνως η κήρυξη της Επανάστασης και η συμμετοχή του σπετσιώτικου στόλου σε ναυτικές επιχειρήσεις.

Ακολούθως, στον Άγιο Νικόλαο, τον προστάτη του νησιού, τελέστηκε δοξολογία και υψώθηκε η επαναστατική σημαία, ενώ αργότερα, την ίδια ημέρα, συγκροτήθηκε τοπική διοίκηση με επικεφαλής τον Χατζηγιάννη Μέξη.

Εξάλλου, στο ναό του Αγίου Νικολάου των Σπετσών φιλοξενήθηκε επί μία πενταετία, από το 1827 έως το 1832, η σορός του φιλέλληνα πρίγκιπα Παύλου Μαρία Βοναπάρτη (1809-1827), ανιψιού του Μεγάλου Ναπολέοντος, αυτοκράτορα της Γαλλίας.

Ο νεαρός φοιτητής-πρίγκιπας έχασε τη ζωή του από αυτοτραυματισμό στα ανοιχτά των Σπετσών, ενόσω προσέφερε τις υπηρεσίες του στο επαναστατημένο ελληνικό έθνος υπό τις διαταγές του λόρδου Κόχραν, αρχηγού του ελληνικού στόλου το 1827.

Το σώμα του νεκρού μεταφέρθηκε στις Σπέτσες και τοποθετήθηκε μέσα σε ένα βαρέλι γεμάτο ρούμι, στο ναό του Αγίου Νικολάου. Τελικά, το 1832 η σορός του γάλλου πρίγκιπα ενταφιάστηκε στη Σφακτηρία της Πύλου, κοντά στα μνημεία ελλήνων και άλλων φιλελλήνων πεσόντων.