Κως, πόλη με ξεχωριστή φυσιογνωμία

Πρωτεύουσα και κύριο λιμάνι του ομώνυμου νησιού, η πόλη της Κω, χτισμένη σε περιοχή κατοικημένη από τους Προϊστορικούς Χρόνους, είναι ένα οικιστικό σύνολο με ξεχωριστή φυσιογνωμία.

H σύγχρονη πόλη, σχεδιασμένη από τους Iταλούς μετά τον καταστρεπτικό σεισμό του 1933, έχει αξιοθαύμαστη ρυμοτομία και αρχιτεκτονική, ανοιχτούς δρόμους (ξεχωρίζει η λεωφόρος των φοινίκων, ιδανική για περιπατητές και ποδηλάτες) και πλατείες (Ελευθερίας, Λότζιας, Αγίας Παρασκευής), γραφικούς πεζόδρομους, χώρους πρασίνου και δεντροστοιχίες, εντυπωσιακά κτίρια με ενδιαφέροντα μορφολογικά στοιχεία (Δημοτική Αγορά, Διοικητήριο, Δημαρχείο, Αρχαιολογικό Μουσείο, Πνευματικό Κέντρο κ.ά.), καθώς και μαρίνα υψηλών προδιαγραφών με 250 θέσεις ελλιμενισμού.

Ο αρχαίος οικισμός, με ενδείξεις ζωής από την Πρώιμη Εποχή του Χαλκού (λόφος των Σεραγιών, Παλιά Πόλη), γνώρισε ιδιαίτερη ακμή κατά τη Μέση και Ύστερη Εποχή του Χαλκού.

Κατά τους Πρώιμους Ιστορικούς Χρόνους η ονομασία του οικισμού ήταν πιθανότατα Κως-Μεροπίς (οι Μέροπες ήταν, σύμφωνα με τις πηγές, οι πρώτοι οικιστές του νησιού).

Το 366 π.Χ., ύστερα από μετοικισμό, ιδρύθηκε η νέα πρωτεύουσα του νησιού, η πόλη με την ονομασία Κως (μέχρι την εποχή του μετοικισμού πρωτεύουσα του νησιού ήταν πιθανότατα η Κως-Αστυπάλαια, στην περιοχή της Κεφάλου), γεγονός που σηματοδότησε την έναρξη μιας μακράς περιόδου οικιστικής και οικονομικής ανάπτυξης.

Η τειχισμένη πόλη, στην οποία αναφέρονται με εγκωμιαστικό τρόπο ο Διόδωρος και ο Στράβωνας, ήταν οργανωμένη σύμφωνα με το ιπποδάμειο σύστημα. Διέθετε πλατείς δρόμους, μια από τις μεγαλύτερες γνωστές αγορές της αρχαιότητας, ιερά, στάδιο,
τρία γυμνάσια, ωδείο, πολυτελείς επαύλεις με πλούσιο διάκοσμο, ψηφιδωτά δάπεδα και τοιχογραφίες (ξεχωρίζει η Ρωμαϊκή Οικία, Casa Romana).

Στην είσοδο του λιμανιού, σε θέση που ίσως είχε οχυρωθεί ήδη από τους Βυζαντινούς Χρόνους (7ος αιώνας), βρίσκεται το μεσαιωνικό κάστρο (κάστρο της Νεραντζιάς). Αποτελείται από δύο οχυρωματικούς περιβόλους, τον εσωτερικό και τον εξωτερικό, που χωρίζονται με πλατιά τάφρο και επικοινωνούν με γέφυρα.

Στην κατασκευή του κάστρου χρησιμοποιήθηκαν ντόπιοι λίθοι και πολλά αρχιτεκτονικά μέλη που προέρχονταν από τα ερείπια της αρχαίας πόλης. Διακρίνονται δύο οικοδομικές φάσεις (14ος αιώνας και τέλη 15ου/αρχές 16ου αιώνα), που ανήκουν στην περίοδο της Ιπποτοκρατίας.

Γέφυρα συνδέει το μεσαιωνικό κάστρο με τον επονομαζόμενο πλάτανο του Ιπποκράτη, όπου, σύμφωνα με την τοπική παράδοση, θεράπευε τους ασθενείς του ο φημισμένος γιατρός της αρχαιότητας.

Στα σπουδαιότερα εκκλησιαστικά μνημεία της πόλης της Κω συγκαταλέγονται η βασιλική του Aγίου Iωάννη, ο Άγιος Αντώνιος, ο Άγιος Nικήτας ο Φτωχός, η Aγία Aικατερίνη, η Παναγιά η Συντριανή, η Παναγιά «Tα Tσουκαλαριά», η Αγία Παρασκευή, ο Άγιος Παύλος, η Παναγία Φανερωμένη και ο πολιούχος, Άγιος Νικόλαος.

Το μακρόχρονο πέρασμα των Τούρκων από την πρωτεύουσα της Κω φανερώνουν δύο δείγματα ισλαμικής τέχνης, το τζαμί Γαζή Χασάν Πασά (1786) και το τζαμί Ντεφεντάρ.

Βεβαίως, οποιαδήποτε αναφορά στην πόλη της Κω θα ήταν ελλιπής χωρίς την επισήμανση ότι σε απόσταση μόλις 3,5 χιλιομέτρων βρίσκεται το Ασκληπιείο, το σημαντικότερο μνημειακό συγκρότημα του νησιού.