Κεχριάνικα Λακωνίας, η γη του Δαβάκη

Τόπος καταγωγής του συνταγματάρχη Πεζικού Κωνσταντίνου Δαβάκη, ήρωα του Ελληνοϊταλικού Πολέμου, τα Κεχριάνικα Λακωνίας είναι ένας τυπικός μανιάτικος οικισμός στην ευρύτερη περιοχή του Γερολιμένα, κοντά στην Κοίτα, τη Νόμια, την Κάτω Γαρδενίτσα και την Άνω Γαρδενίτσα.

Ο Κωνσταντίνος Δαβάκης γεννήθηκε στα Κεχριάνικα το 1897 και αποφοίτησε από τη Στρατιωτική Σχολή Ευελπίδων το 1916 με το βαθμό του ανθυπολοχαγού Πεζικού. Έλαβε μέρος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο και τη Μικρασιατική Εκστρατεία, τιμήθηκε δε με το Χρυσό Αριστείο Ανδρείας για τη γενναιότητα που επέδειξε στο πεδίο της μάχης.

Αφού υπηρέτησε σε επιτελικές θέσεις, ο Δαβάκης, ο οποίος επιδόθηκε με εξαίρετα αποτελέσματα στη συγγραφή στρατιωτικών εγχειριδίων, αποστρατεύτηκε το 1937 με το βαθμό του συνταγματάρχη λόγω των σοβαρών προβλημάτων υγείας που αντιμετώπιζε.

Ο Δαβάκης ανακλήθηκε
στην ενεργό υπηρεσία τον Αύγουστο του 1940 και ορίστηκε διοικητής
του Αποσπάσματος Πίνδου.

Κατά τις πρώτες ημέρες του Ελληνοϊταλικού Πολέμου των ετών 1940-1941 ο μανιάτης συνταγματάρχης, παρά το γεγονός ότι οι δυνάμεις του ήταν σαφώς κατώτερες από αριθμητικής απόψεως, κατάφερε να αντιμετωπίσει επιτυχώς την επίθεση της ιταλικής μεραρχίας αλπινιστών «Τζούλια», να σταθεροποιήσει τη γραμμή του μετώπου και να συνδέσει το όνομά του με την πρώτη μεγάλη νίκη των Ελλήνων επί των Ιταλών, αλλά και την πρώτη ήττα των δυνάμεων του Άξονα στο Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο.

Το Δεκέμβριο του 1942 οι ιταλικές αρχές κατοχής συνέλαβαν τον Δαβάκη ως ύποπτο συμμετοχής σε αντιστασιακή οργάνωση. Το πλοίο που μετέφερε τον Δαβάκη από την Πάτρα στην Ιταλία με σκοπό τον εγκλεισμό του σε στρατόπεδο συγκέντρωσης τορπιλίστηκε από συμμαχικό υποβρύχιο στα ανοιχτά των αλβανικών ακτών, τον Ιανουάριο του 1943.

Ο ήρωας του αλβανικού μετώπου έχασε τη ζωή του στα νερά της Αδριατικής. Η σορός του περισυνελέγη, αναγνωρίστηκε και θάφτηκε στον Αυλώνα, το λιμάνι της Αλβανίας. Μετά τον πόλεμο τα οστά του διακομίστηκαν και ενταφιάστηκαν στην Αθήνα.

Εις μνήμην του πραγματικού ήρωα Κωνσταντίνου Δαβάκη παραθέτουμε το ακόλουθο απόσπασμα από το βιβλίο του Αλέξανδρου Λ. Ζαούση «Οι δύο όχθες 1939-1945» (εκδόσεις Παπαζήση, 1987).

Η εποποιία της Πίνδου, όπως την έχουμε βαφτίσει, είχε αρ­χίσει λίγο μετά
τις πέντε το πρωί στις 28 Οκτωβρίου. Στον Σταθμό Διοικήσεως του Δαβάκη,
στο Επταχώρι, ένας παγωμέ­νος αέρας κατέβαινε από τον Γράμμο ενώ το
χωριό κοιμόταν σκεπασμένο από την καταχνιά του ποταμού. Του
Σαραντάπορου. Το σκοτάδι ήταν ακόμα πηχτό, όταν το τηλέφωνο στο
Υ­πασπιστήριο άρχισε να χτυπάει. Ο διοικητής του ΤΣΔΜ στρατηγός Πιτσίκας
ειδοποιούσε από την Κοζάνη τον Δαβάκη ότι στις 6 το πρωί θ’ άρχιζε η
ιταλική επίθεση! Εκεί που βρισκό­ταν ο Δαβάκης δεν ήταν σε θέση να
ξέρει, ότι μερικά συνοριακά φυλάκια είχαν ήδη προσβληθεί από ανυπόμονους
αλπινιστές στις 4 το πρωί… Λίγο μετά τις πέντε οι κορφές του Γράμμου
και του Σμόλικα φωτίστηκαν σαν από αστραπές. Το βαρύ πυροβο­λικό που
συνόδευε τη μεραρχία ΤΖΟΥΛΙΑ είχε αρχίσει το προπαρασκευαστικό
«μπαράζ»… Αλλά εδώ οι μάχες δεν επρό­κειτο να κριθούν με πυροβολικό
και άρματα. Εδώ ο αγώνας θα γινόταν σώμα με σώμα. Και το «Απόσπασμα
Πίνδου», που όλο-όλο διέθετε με βία τρία τάγματα, δεν είχε προκάλυψη
επιβραδυ­ντική άλλη παρά τις μικρές φρουρές των μεθοριακών φυλακίων! Η
ιταλική ορεινή μεραρχία εισέδυσε με πρωτοφανή τόλμη στον ορεινό όγκο της
Πίνδου, χρησιμοποιώντας δύο κυρίως συντάγ­ματα. Το 8ο και το 9ο. Το
πρώτο από αυτά επετέθη στο βορειό­τερο άκρο του μετώπου με κατεύθυνση
προς Αετομηλίτσα και Λυκορράχη αφ’ ενός και νοτιότερα προς τη
Βούρμπιανη. Στην πρώτη κατεύθυνση το ιταλικό σύνταγμα διέθεσε σχετικά
περιο­ρισμένες δυνάμεις, αλλά πάντως συντριπτικά υπέρτερες των δι­κών
μας, που έχασαν κάθε επικοινωνία με τον Σταθμό Διοική­σεως στο Επταχώρι.
Στην κατεύθυνση Βούρμπιανης και Πυρσόγιαννης προς την οποία στράφηκε ο
όγκος του 8ου συντάγμα­τος της ΤΖΟΥΛΙΑ, υπήρχαν μόνο δύο ελληνικοί λόχοι
για να το αντιμετωπίσουν… Κράτησαν όσο μπορούσαν κι έπειτα
συ­μπτύχθηκαν. Από τη δύναμη αυτή μια διμοιρία γενναίων υπό τον
ανθυπασπιστή Καφαντάρη και τον λοχία Σκυλογιάννη διο­λίσθησαν προς τα
βόρεια και εγκαταστάθηκαν στην Κιάφα σε ύψος 2.400 μέτρων υπό συνθήκες
πολικού ψύχους… Στο νότιο άκρο του ορεινού μετώπου προς το οποίο μ’
αιχμή την Κόνιτσα ετοιμαζόταν να επιτεθεί το άλλο σύνταγμα, το 9ο,
ολόκληρη τη μέρα της 28 Οκτωβρίου βασίλευε μια ανησυχαστική ηρεμία…
Και ξαφνικά στις 5 το απόγευμα μπροστά σε δύο λόχους του Αποσπάσματος
Πίνδου, στην περιοχή Μόλιστας και Καστάνιανης, στα βόρεια της Κόνιτσας,
ξεφυτρώνει ολόκληρο το 9ο σύνταγμα της ΤΖΟΥΛΙΑ! Οι δύο λόχοι
ανατρέπονται κι αυτοί… Απεγνωσμένα ο Δαβάκης ζητάει ενισχύσεις από το
τάγμα Προκαλύψεως της Κόνιτσας, που υπάγεται στην VIII Μεραρ­χία. Δεν
υπάρχει τηλεφωνική επικοινωνία και ο Δαβάκης ζητάει να φύγουν σύνδεσμοι
με «κτήνη ιδιωτικά και οδηγούς…» για να ειδοποιήσουν το τάγμα
Κονίτσης. Αλλά δεν το βρί­σκουν… Ο συνδετικός κρίκος μεταξύ
Αποσπάσματος Δαβάκη και VIII Μεραρχίας έχει σπάσει…

Η νύχτα της 28ης
Οκτωβρίου βρίσκει το Απόσπασμα σε πλή­ρη σύμπτυξη, αλλού με τ’ όπλο στο
χέρι, αλλού μ’ εκδηλώσεις μεγάλης αταξίας. Για τον Δαβάκη αρχίζει τώρα ο
εφιάλτης. Για το Γενικό Στρατηγείο θ’ αρχίσει τις επόμενες τρεις μέρες.
Φυγά­δες φτάνουν στο Επταχώρι κι ένας διμοιρίτης ανθυπολοχαγός
φυλακίζεται με βαριά κατηγορία — δειλία ενώπιον του εχθρού. Τον
περιμένει το Στρατοδικείο. Τι να κάνουν οι άνδρες της ι­σχνής αυτής
προκαλύψεως; Με την εξαίρεση του Δαβάκη, των ανώτερων επιτελών του και
τριών λοχαγών, όλοι οι άλλοι αξι­ωματικοί και άνδρες βλέπουν για πρώτη
φορά πόλεμο. Θα πά­ρουν το βάπτισμα του πυρός στην Πίνδο… Τις τρεις
επόμενες μέρες 29, 30 ακόμα και στις 31 Οκτωβρίου, η ιταλική απειλή στην
Πίνδο παίρνει διαστάσεις δραματικές… Λόχοι και διμοι­ρίες
αποκόπτονται, ένα όργιο φημών απλώνεται που φέρνει αλ­πινιστές παντού,
ακόμα και κει που δεν έχουν εμφανιστεί. Αλλά το πιο επικίνδυνο από
στρατιωτική άποψη είναι, ότι οι διεισδύ­σεις της ΤΖΟΥΛΙΑ, το επιτελείο
της οποίας μοιάζει να έχει μελετήσει όλες τις διαβάσεις, δείχνουν πλέον
καθαρά τις απώ­τερες προθέσεις της μεραρχίας. Στο βόρειο άκρο του
μετώπου η επιθετική αιχμή δείχνει προς το Νομό Καστοριάς, προς τον
σπουδαίο οδικό κόμβο του Νεστορίου. Στο κέντρο, ο κύριος όγκος του 8ου
συντάγματος διεισδύει ανάμεσα στον Γράμμο και τον Σμόλικα με κατεύθυνση
το Κεράσοβο και από κει τη Σαμαρίνα! Στο νότιο άκρο το 9ο σύνταγμα
επιχειρεί έναν ιδιοφυή ελιγμό. Αναστρέφεται προς τα ανατολικά και
ακολουθώντας τη βόρεια όχθη του Αώου προωθείται ραγδαία προς το
Δίστρατο. Αν φτάσει εκεί δεν χρειάζεται παρά να αναστραφεί άλλη μια φορά
προς τα νότια. Να πάρει τη Βωβούσα και μ’ ένα ακόμα άλμα το Μέτσοβο!

Μέσα σ’ αυτόν τον κατακλυσμό των τραγικών ειδήσεων ο συνταγματάρχης
Δαβάκης διατηρεί την ψυχραιμία του. Παρόλο ότι βλέπει το Απόσπασμά του
σχεδόν να διαλύεται, μπαλώνει, και αυτός εκ των ενόντων τα επικίνδυνα
σημεία… Στις 29 Ο­κτωβρίου το πρωί ρίχνει το 3ο τάγμα του, που μόλις
την προη­γούμενη νύχτα είχε φτάσει στο Επταχώρι, σε αντεπίθεση στο ύψωμα
Μούκα, από όπου οι Ιταλοί απειλούν ακόμα και τον Σταθμό Διοικήσεώς
του… Προς την κατεύθυνση των αλπινι­στών που προωθούνται για τη
Σαμαρίνα, ρίχνει και τις τελευταίες εφεδρείες του. Από τις σχεδόν
ανύπαρκτες.

Αλλά ο Δαβάκης ξέρει πια ότι μόνο η έγκαιρη άφιξη
ενι­σχύσεων θ’ αποσοβήσει την κατάρρευση του μετώπου. Κάνει τα πάντα για
να εμψυχώσει τους άνδρες του, μεταχειριζόμενος ακόμα και ψέματα. Τους
λέει, ότι από στιγμή σε στιγμή φτάνουν 4 τάγματα με πυροβολικό… Τη
νύχτα της 29 προς 30 Οκτωβρίου και το μεσημέρι της 30ης, συγκλονιστικές
στιγμές διαδραματί­ζονται στην περιοχή του Επταχωρίου. Φορεία με
πληγωμένους ή αναίσθητους από το ψύχος ήρωες ροβολούν προς το χωριό.
Αλλά απ’ έξω από το Επταχώρι μαζεύονται και άνδρες, που έ­χουν συρρεύσει
από όλα τα σημεία του μετώπου σαστισμένοι και φοβισμένοι. Οι
περισσότεροι κρατούν ακόμα τα όπλα τους σαν να θέλουν να δείξουν ότι δεν
είναι δειλοί. Καβάλα σ’ ένα μαύρο κέλητα ο Δαβάκης σπεύδει προς το
σημείο που συγκε­ντρώνονται οι «φυγάδες». Τους μιλάει και τους τονώνει
το ηθι­κό όσο μπορεί. Μη φοβάστε… θα φτάσουν ενισχύσεις. Τούτη τη φορά
δεν τους έχει πει ψέματα. Το απομεσήμερο της 30.10.40 φτάνει στο
Επταχώρι η πρώτη μικρή ενίσχυση. Ένα τάγμα πε­ζικού υπό τον ταγματάρχη
Γ. Ποτιστή και, πράγμα πολύ σημα­ντικό, ένας αξιωματικός σύνδεσμος από
το ΤΣΔΜ. Ο ταγματάρ­χης Ιωάννης Καραβίας, που πολύ αργότερα θα συνδέσει
το ό­νομά του με λαμπρή πολεμική δράση στη Μ. Ανατολή και στην Ιταλία. Ο
Δαβάκης καταλαμβάνεται από μια απερίγραπτη ευφο­ρία. Οι ενισχύσεις
έφτασαν… Λέει στον Καραβία ότι ήρθε η στιγμή να αντεπιτεθεί! Μέσα στις
τραγικές στιγμές των τριών πρώτων ημερών, ο χαλκέντερος Δαβάκης
οραματιζόταν μια με­γάλη αντεπίθεση… Ο συλλογισμός του ήταν απλός. Οι
δύο μεγάλες σφήνες της ΤΖΟΥΛΙΑ προωθούντο προς τη Σαμαρίνα και Δίστρατο,
«αυτοκαλυπτόμενες» κατά το αριστερό τους ιδίως πλευρό, όπως λέγεται στη
στρατιωτική ορολογία. Εφ’ όσον στο αριστερό τους υπήρχαν ακόμα σαν
πυρήνας δυνάμεις του Αποσπάσματος και κατέφθαναν εγκαίρως σημαντικές
ενισχύσεις, υπήρχε η δυνατότητα να πλευροκοπηθούν και ενδεχομέ­νως να
αποκοπούν τελείως οι φάλαγγες των αλπινιστών. Στις 5 το απόγευμα της
30.10.40 στη μικρή πλατεία του Επταχωρίου έλαμψαν οι χρυσές επωμίδες…
Είχε καταφθάσει ο ίδιος ο στρα­τηγός Βασίλειος Βραχνός, διοικητής της Ι
Μεραρχίας μαζί με το επιτελείο του. Η παρουσία του συμβόλιζε τη μεγάλη
κινητο­ποίηση που είχε διατάξει το Γενικό Στρατηγείο για να φράξει την
εισβολή στην Πίνδο. Αλλά ο συμβολισμός ήταν ακόμα συμβολισμός… Η Ι
Μεραρχία βρισκόταν ακόμα «εν κινήσει» και ο εφιάλτης της Πίνδου θα
κρατούσε ακόμα τέσσερις ολό­κληρες μέρες. Μέχρι και τις 3 Νοεμβρίου…