Ξώμπουργο, η καρδιά της Τήνου

Στην καρδιά της Τήνου, του νησιού των Κυκλάδων με το έντονο θρησκευτικό χρώμα και την πλούσια πολιτιστική παράδοση, δεσπόζει το Εξώμβουργο ή Ξώμπουργο, επιβλητικό ύψωμα με μαγευτική θέα.

Στο ύψωμα του Εξωμβούργου, που κατοικήθηκε μάλλον από τους Προϊστορικούς Χρόνους, ιδρύθηκε τον 7ο αιώνα π.Χ. ιερό αφιερωμένο στη Δήμητρα. Το οχυρωμένο ήδη από την αρχαιότητα Εξώμβουργο ήταν γνωστό κατά τους Βυζαντινούς Χρόνους ως Κάστρο της Αγίας Ελένης. Στην ίδια θέση, που αποτέλεσε κέντρο του νησιού επί Φραγκοκρατίας, οικοδόμησαν και οι Ενετοί το κάστρο τους, από το οποίο διατηρούνται ερείπια. Η οχυρωμένη μεσαιωνική πρωτεύουσα της Τήνου, ασφαλές καταφύγιο για τους ντόπιους, έπεσε στα χέρια των Τούρκων το 1715.

Κάτω από το ύψωμα του Εξωμβούργου βρίσκονται η μονή Καρδίας του Ιησού, από την οποία ξεκινά το μονοπάτι που οδηγεί στην κορυφή του επιβλητικού βράχου, και η εκκλησία της Αγίας Ελεούσης, δίπλα στη μονή.

Στα ριζά του Εξωμβούργου οι ταξιδιώτες ανακαλύπτουν δύο χωριά που διατηρούν το παραδοσιακό χρώμα τους, τον Κουμάρο και την Ξυνάρα (Ξινάρα).

Γραφικά σοκάκια, παλαιές βρύσες και καμάρες στολίζουν τον Κουμάρο. Κοντά στο χωριό με το ξεχωριστό χρώμα, στη διασταύρωση προς τη μονή Καρδίας του Ιησού, σώζονται τμήματα ρωμαϊκού και ενετικού υδραγωγείου.

Στην Ξυνάρα, άλλοτε πολιτιστικό και βιοτεχνικό κέντρο της Τήνου, ενδιαφέρον παρουσιάζουν το «Παλάτι του Δεσπότη», εντυπωσιακό κτιριακό συγκρότημα με έκθεση εκκλησιαστικών κειμηλίων, και δύο εκκλησιαστικά μνημεία του 19ου αιώνα: ο καθολικός καθεδρικός ναός της Παναγίας του Ροδαρίου (1860-1870) και η εκκλησία των Αποστόλων Πέτρου και Παύλου (1836).